Λήψη Κορτιζόνης και Διατροφή
Η κορτιζόνη είναι μία ορμόνη, που στον οργανισμό παράγεται υπό τη μορφή της κορτιζόλης από τα επινεφρίδια, τους δύο μικρούς αδένες που βρίσκονται στο πάνω μέρος κάθε νεφρού. Η κορτιζόλη λοιπόν που παράγεται από το σώμα μας συμβάλλει σε πολλές λειτουργίες του οργανισμού, όπως ο μεταβολισμός των πρωτεϊνών, των υδατανθράκων και των λιπών, η απάντηση στο stress, η φλεγμονώδης απάντηση και πολλές ακόμη. Η χρήση της κορτιζόνης φαρμακευτικά είναι διαδεδομένη στην αντιμετώπιση πολλών παθήσεων, όπως η ρευματοειδής αρθρίτιδα και οι ιδιοπαθείς φλεγμονώδεις νόσοι του εντέρου. Παρόλο που είναι πιθανόν να προκαλέσει αρκετές ανεπιθύμητες δράσεις, αποτελεί μία από τις πιο αποτελεσματικές επιλογές για την αντιμετώπιση νόσων που χαρακτηρίζονται από ανεξέλεγκτη φλεγμονή.
Ποιες είναι όμως οι ανεπιθύμητες δράσεις της κορτιζόνης και τί μπορούμε να κάνουμε για να τις προλάβουμε και να τις αντιμετωπίσουμε;
- Η παρουσία οιδήματος οφείλεται σε κατακράτηση υγρών και προκαλεί αύξηση του βάρους και δυσάρεστα συναισθήματα. Για την πρόληψη του οιδήματος ακολουθούμε τις παρακάτω χρήσιμες συμβουλές:
– Δεν προσθέτουμε αλάτι κατά το μαγείρεμα ή κατά την κατανάλωση του φαγητού. Προτιμούμε τη χρήση μυρωδικών και μπαχαρικών που δεν επηρεάζουν τα συμπτώματά μας προκειμένου να βελτιώσουμε τη γεύση στο φαγητό μας και να μην επιθυμούμε αλάτι.
– Αποφεύγουμε την κατανάλωση αλμυρών τροφίμων όπως ελιές, παστά, αλλαντικά, τρόφιμα σε κονσέρβα και αλμυρά τυριά.
– Δίνουμε προσοχή σε τρόφιμα που περιέχουν αρκετό «κρυμμένο» αλάτι όπως το ψωμί, οι φρυγανιές, τυποποιημένα κέικ και μπισκότα.
– Μελετούμε πάντα τις ετικέτες τυποποιημένων τροφίμων προκειμένου να ελέγχουμε την περιεκτικότητά τους σε νάτριο.
- Η οστεοπόρωση είναι από τις συχνότερες παρενέργειες της κορτιζόνης. Οφείλεται στην ικανότητά των κορτικοστεροειδών να εμποδίζουν την επαρκή απορρόφηση του ασβεστίου από το έντερο και να μειώνουν το σχηματισμό των οστών οδηγώντας έτσι σε μείωση της οστικής μάζας. Για να θωρακίσουμε όσο το δυνατόν περισσότερο τα οστά μας:
– Kαταναλώνουμε τρεις μερίδες γαλακτοκομικών ημερησίως μόνο σε περίπτωση που τα γαλακτοκομικά είναι ανεκτά από το γαστρεντερικό μας σύστημα. Ως μερίδα υπολογίζεται το ένα ποτήρι γάλα ή το 1 κεσεδάκι γιαούρτι ή 30 γρ τυρί. Ωστόσο, πέρα από τα γαλακτοκομικά υπάρχουν και άλλες καλές πηγές ασβεστίου, όπως τα πράσινα φυλλώδη λαχανικά, τα ψάρια και οι ξηροί καρποί.
– Καθώς όμως σε περιόδους έξαρσης της ΙΦΝΕ τα περισσότερα από τα παραπάνω τρόφιμα είναι απαγορευμένα λόγω της αύξησης των κενώσεων και του κοιλιακού άλγους που προκαλούν, κρίνεται απαραίτητη η λήψη κάποιου σκευάσματος ασβεστίου. Συμβουλευόμαστε το γιατρό μας για να μας προτείνει το κατάλληλο σκεύασμα.
– Ασκούμαστε! Η άσκηση φαίνεται να παίζει προστατευτικό ρόλο ενάντι στην απώλεια της οστικής μάζας. Σε περίπτωση που τα συμπτώματα δε μας επιτρέπουν κάποιο είδος οργανωμένης άσκησης ακόμη και ένας εικοσάλεπτος περίπατος 3-5 φορές την εβδομάδα μπορεί να αποδειχθεί ιδιαιτέρως ευεργετικός.
- Tα αυξημένα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα που προκαλεί η μακροχρόνια λήψη κορτιζόνης μπορούν να εξελιχθούν σε σακχαρώδη διαβήτη σε περίπτωση που δεν δώσουμε την απαραίτητη προσοχή στη διατροφή μας. Για το λόγο αυτό:
– Αποφεύγουμε τα μεγάλα γεύματα και προτιμάμε 3 κυρίως γεύματα (πρωινό, μεσημεριανό, δείπνο) και 2 ενδιάμεσα σνακ (δεκατιανό, απογευματινό).
– Περιορίζουμε τα γλυκά και άλλα απλά σάκχαρα όπως μέλι, μαρμελάδα, σακχαρούχα αναψυκτικά τα οποία προκαλούν απότομη αύξηση των επιπέδων του σακχάρου.
– Φροντίζουμε κάθε γεύμα μας να είναι ισορροπημένο και να περιέχει τρόφιμα ανεκτά από το γαστρεντερικό από όσο το δυνατόν περισσότερες ομάδες τροφίμων (κρέας, δημητριακά, όσπρια, φρούτα, λαχανικά). Λαμβάνουμε ακόμη επαρκή ποσότητα πρωτεΐνης καθώς η κορτιζόνη συνδέεται με μείωση της μυϊκής μάζας και αποφεύγουμε την κατανάλωση αλκοόλ.
- Η αυξημένη όρεξη είναι ακόμη μια ανεπιθύμητη δράση της κορτιζόνης και σε συνδυασμό με την κατακράτηση υγρών μπορεί να οδηγήσει σε υπερβολική αύξηση του βάρους. Επειδή λοιπόν η απώλεια των περιττών κιλών απαιτεί αρκετή προσπάθεια είναι καλύτερο να μην αφήσουμε τη λήψη κορτιζόνης να επηρεάσει το βάρος μας. Η ισορροπημένη διατροφή με ποικιλία τροφών από όλες τις ομάδες, όπως αναφέρθηκαν και παραπάνω, σε συνδυασμό με τη σωματική άσκηση θα μας βοηθήσει να διατηρήσουμε ένα υγιές σωματικό βάρος.
- Η αυξημένη χοληστερόλη συγκαταλέγεται επίσης στις μη επιθυμητές ενέργειες της κορτιζόνης. Επειδή μπορεί να επιδράσει αρνητικά στην υγεία της καρδιάς μας φροντίζουμε να επιλέγουμε άπαχο κρέας και γαλακτοκομικά, όταν είναι ανεκτά, χαμηλά σε λιπαρά. Αποφεύγουμε το τηγάνισμα και τα έτοιμα αρτοσκευάσματα, όπως κρουασάν, μπισκότα και άλλες ζύμες, και προτιμούμε σπιτικά κέικ και κουλουράκια. Επιλέγουμε λιπαρά ψάρια, όπως ο σολωμός, η σαρδέλα, το σκουμπρί που είναι πλούσια σε ω-3 λιπαρά οξέα.
- Η υπέρταση μπορεί να είναι αποτέλεσμα της μακροχρόνιας λήψης κορτικοστεροειδών και γι’ αυτό η ισορροπημένη διατροφή με περιορισμό στο αλάτι είναι πολύ σημαντική για την πρόληψη και αντιμετώπισή της. Άλλωστε η αποφυγή του αλατιού είναι απαραίτητη και για την πρόληψη του οιδήματος.
Συμπερασματικά, οι περισσότερες από τις ανεπιθύμητες δράσεις της κορτιζόνης σχετίζονται με τη διατροφή. Επειδή λοιπόν μέσω του κατάλληλου διαιτολογίου μπορούμε να αντιμετωπίσουμε ενδεχόμενες παρενέργειες, η προσοχή μας στην επιλογή τροφίμων πρέπει να είναι ιδιαίτερα αυξημένη κατά τη διάρκεια αλλά καθώς και για 5-6 μήνες μετά τη διακοπή της θεραπείας.
(Η συγγραφή των παραπάνω έγινε από την Διαιτολόγο-Διατροφολόγο (MSc) κα Ευσταθία Παπαδά)
